انواع چاه های نفت و گاز

بطوركلي عمليات حفاري نفت و گاز شامل سه بخش عمده اكتشافي، توصيفي و توسعه‌اي است.

با توجه به اينكه منابع نفتي ايران در خليج فارس و مناطق نفتخيز است دو نوع عمليات حفاري با دكلهاي دريايي و دكلهاي مناطق نفتخيز صورت مي‌پذيرد كه اجراي هر دو نوع اين عمليات بعهده شركت ملي حفاري است، ولي برنامه ‌ريزي، هدايت و راهبري آن بسته به مكان و نوع عمليات تفاوت مي‌كند.مختصراً اشاره مي‌شود كه برنامه ‌ريزي و نظارت بر اجراي عمليات حفاري اكتشافي در خشكي به عهده اداره اكتشاف تهران و در دريا بعهده مديريت توليد مناطق دريايي(فلات قاره)مي‌باشد.

در اين ميان اداره كل حفاري توليد مناطق نفتخيز جنوب از جايگاه خاصي برخوردار است كه مسئوليت تهيه و طراحي برنامه حفاري چاه‌های توصيفي، توسعه‌اي و نيز تعمير چاههای نفت و گاز و نيز نظارت مستمر بر حسن اجراي آنرا در تمام ميدان‌های واقع در مناطق نفتخيز جنوب بعهده دارد كه در حال حاضر نظارت تعداد بسيار كمي از اين ميادين به شركتهای تازه تشكيل شده مهندسي توسعه نفت و نفت مركزی واگذار شده است .

کارگاه ابزار در گردش نیز یکی از کارگاه‌های تابعه این اداره می باشد که وظیفه ی نگهداری و تعمیرات وسایل مختلف حفاری اعم از مته، لوله، جار و …. را بر عهده دارد.شایان ذکر است که در این کارگاه چیزی بالغ بر 8000 وسیله‌ی مربوط به حفاری نگهداری می‌شود.

پس از مطالعات مختلف زمین شناسی و انجام آزمایش‌های متفاوت بر روی نمونه های سنگهای رسوبی و اعمالی نظیر لزره نگاری ، زمین شناسان به وجود نفت و یا گاز در یک محل پی می‌برند (امروزه تقریباً ثابت شده است که نفت از بقایای جاندارانی که میلیون‌ها سال قبل بر روی زمین می‌زیسته‌اند به وجود آمده است ) . سپس با توجه به موقعیت محل و بررسی تمام جوانب حفاری در آن منطقه شروع می‌گردد . بدیهی است در حوزه‌های شناخته شده با در نظر گرفتن برنامه توسعه ای و حدود مخزن نفتی (یا گاز) زیرزمینی و اینکه بهرحال بایستی نفت وگاز زیرزمین را استخراج نمود ، اقدام به حفر چاه‌های جدید می‌گردد .

معمولاً چاه‌هائیکه قبل از تثبیت وجود نفت یا گاز حفر می‌گردند به نام چاه‌های اکتشافی معروفند (Exploration well) (در مناطق شناخته شده نیز چاه اکتشافی به دنبال هدف به خصوصی نیز ممکن است نظیر چاه شماره ۱۰۱ در میدان نفتی اهواز که جهت بررسی وضع مخزن نفتی جدیدی که در زیر مخزن مورد استفاده فعلی موجود است حفرگردید ). حفاری چاه‌های اکتشافی معمولاً با دقت بیشتری نسبت به حفر یک چاه در محل شناخته شده صورت می‌گیرد و خود دلایل بسیار دارد که مهمترین آن ناشناس بودن وضع لایه های زیرزمینی در حوزه جدید می‌باشد . در حین حفر این نمونه چاه‌ها و حتی پس از اتمام حفاری سعی می‌گردد که حتی الامکان اطلاعات بیشتری (وبادقت بیشتر) کسب گردد چرا که اعمال بعدی که در این چنین حوزه هائی صورت می گردد این اطلاعات را به عنوان مبنا در پیش خود دارد .

پس از کسب اطلاعات و به نتیجه رسیدن حفاری‌های اولیه و در جهت مشخص کردن محدوده مخزن نفتی و بررسی بیشتر بر روی لایه های زیرزمینی حوزه جدید ، چاههای توصیفی(Deleneation well) در محلهای محاسبه شده ای حفر می‌گردند .

سپس با توجه به وسعت میدان نفتی و پیش بینی حجم مورد بهره‌برداری طی محاسبات دقیق وسایل لازم برای تولیداز منطقه تأسیس گردیده و با برنامه ریزی حساب شده‌ای در حفر چاه‌های توسعه‌ای (Development well) اقدام می‌گردد .

لازم به یادآوری است که تمامی چاه‌هائی که حفر می‌گردند در جهت استخراج نفت و یا گاز نمی‌باشد . بلکه با اهداف متفاوت دیگری نیز چاه حفر می‌گردد . (چاه‌های دفعی Disposal well چاههای تزریقی آب و یا گاز Injection well ، و حتی در بعضی موارد چاه‌های مشاهده‌ای Observation well و غیره ) .

حفاری خود تاریخچه مفصلی دارد اما آنچه مسلم است روش‌های حفاری از ابتدا به یک صورت نبوده و این تکنیک مانند سایر علوم توسعه یافته و همچنان رو به توسعه است که در سلسله مطالب  آتی به صورت کلی به معرفی انواع روش‌ها و تجهیزات مربوط به آن خواهیم پرداخت .